Keten Kumaş | Tarihi ve Farklı Sektörlerdeki Kullanım Alanları
- Nil Tekstil
- 15 Ağu
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 28 Kas
Keten kumaş yaşamımızda gerek giyim gerek ev tekstiliyle önemli bir yer kaplıyor. Sağladığı birçok avantaj nedeniyle kullanım alanı geniş olan keten kumaşın hikayesine, nasıl üretildiğine ve nerelerde kullanıldığına göz atalım.
Ketenin Hikayesi
Giyinmek her dönem insanlığın başlıca ihtiyaçlarından olmuş. Tarih öncesi zamanlardan bu yana insanlar giysi üretmenin birçok yolunu keşfetmiş ve keşfetmeye devam ediyor.
Çeşitli liflerden yararlanarak kumaş üretimi Antik Çağ’da tarım ve hayvancılığın gelişmesiyle birlikte başlıyor.
Dokumacılığın Mezopotamya ve Mısır çevresinde başladığı düşünülüyor. İklim koşulları keten yetiştirmek için oldukça elverişli olan Mısır’da ketenin kullanımı hakkında birçok araştırma bulunuyor.
Neolitik devir, Antik Mısır’da dokumacılığın başladığı dönem olarak kabul ediliyor. İklimi keten yetiştirmek için ideal olan bu coğrafyada o dönem en yaygın kullanılan bitki keten. Çeşitli dönemlerde Mısır'daki antik mezarlıklarda ketenin ekimi ve lif yapımıyla ilgili duvar resimleri, dokumacılıkta kullanılan aletler ve tezgahlar keşfediliyor.
Antik Mısır’da keten yalnızca günlük kıyafetlerde kullanılmıyor. İnsanlar tapınaklara girerken hayvan yününden yapılmış kıyafetler yerine keten kumaştan yapılmış kıyafetler giyiyor, öldüklerinde de keten kıyafetlerle gömülüyor.
Ketenin soylulukla ilişkilendirildiğine dair izler var. Firavunların ve saray ahalisinin giyiminde de tercih ediliyor.
Özellikle mumyalama işleminde kullanılan keten kumaşlar, ustalık gerektiren bir incelikte dokunuyor.
Tarih boyunca birçok uygarlığın keteni önemli bir dokuma malzemesi olarak kullandığı biliniyor. İnceliği ve zarif duruşu nedeniyle keten kumaş dokuması birçok mitolojide de yer buluyor.
Roma döneminde ev dekorasyonunda kullanıldığı biliniyor. Orta Çağ’da Fransa’da ketenin deriyi iyileştirici özelliği olduğu düşünüldüğünden Avrupa’nın kalanına yayılması hızlanıyor.
İlk çağlarda olduğu kadar günümüzde de birçok alanda kullanılan keten, üretilmesi zahmetli bir ürün. Keten bitkisinin yetiştirilmesinden kumaş haline dönüşmesine kadar hangi süreçlerden geçtiğini inceleyelim.
Lif Ketenleri | Keten Kumaş Nasıl Üretiliyor?
Keten, lif ve yağ ketenleri olarak iki türe ayrılan bir bitki.
Yağ keteni keten bitkisinin tohumunda bulunuyor. Lif ketenleri ise sapında. Bitkinin sapları doğal bir elyaf. Yapısı %80 oranında selüloz ve %10 oranında sudan oluşuyor.
Lif ketenleri serin, nemli ve gübreli topraklarda yetişiyor.
Keten elyafı, ipliğe dönüşmek için birkaç aşamadan geçiyor.
Yağ ketenleri iyice olgunlaştıktan sonra toplanırken, lif ketenleri tam olgunlaşmadan toplanıyor.
Böylelikle bitkinin sapları daha kolay işlenebiliyor. Tohumlarla saplar ayrıştırıldıktan sonra bitkinin gövdesi ezilerek sapların içindeki lifler çıkarılıyor.
Liflerden demetler oluşturuluyor ve havuzlarda ıslatılıyor. Daha sonrasında bu demetler kurutuluyor, taranıp düzeldikten sonra yumak haline getiriliyor. Böylelikle keten elyafı, iplik halini alıyor.
Keten kumaşının kalitesi, hasat teknikleri ve bitkinin yetiştiği ortamın koşullarının yanında kullanılan liflerin uzunluklarına göre de değişiyor. Mümkün olan en uzun lifin kullanılması kaliteyi de artırıyor.
Farklı dokuma yöntemleri ile keten kumaş, farklı alanlarda kullanılmaya uygun hale getiriliyor.
Dokuma yöntemlerine göre kumaş, ham ve pamuk keten olarak ayrılıyor.
Dokuma Yöntemlerine Göre Keten Kumaş Türleri
Ham Keten
Ham keten, aslında en az işlenmiş ya da hiç işlenmemiş keten lifleriyle üretilen kumaşlara deniyor. Çok az işlem gerektirmesi birçok açıdan yarar sağlıyor.
Öncelikle çevreye olan zararı minimum seviyede kalıyor. Bu, ayrıca üretim maliyetlerini de oldukça düşürüyor. Bu kumaş türü, doğal dokusunu büyük oranda koruduğu için daha fazla nefes alabiliyor.
Ham keten, organik giyim markalarında, ev tekstillerinde ve sanat ürünlerinde kullanılsa da, dokumasının zor olması nedeniyle en çok tercih edilen keten kumaşlar arasında bulunmuyor.
Pamuk Keten
Pamuk ve keten liflerinin karıştırılmasıyla üretilen pamuk keten, ısıya ve neme dayanıklı, sağlam yapısıyla özellikle yaz ayları için giyim tekstilinde tercih ediliyor.
Keten Kumaş Özellikleri; Nerede Kullanılıyor?
Keten kumaş birçok açıdan üreticisine ve kullanıcısına avantaj sağlıyor. En bilinen özellikleriyle keten, dayanıklı ve nefes alan bir kumaş olduğu için geniş bir kullanım alanı var. Günlük giyimden yüksek modaya, ev tekstiline ve endüstriyel üretime kadar birçok alanda tercih ediliyor.
Ketenin öne çıkan özellikleri:
Dayanıklı bir kumaş. Keten, lifli bir yapıda olduğu için oldukça sağlam, çok uzun süreler boyunca kullanılabiliyor, formu bozulmuyor.
Nefes alan bir yapıya sahip. Hava geçirgenliği sayesinde özellikle sıcak havalarda rahat bir kullanım sunuyor.
Hızlı kuruyan bir kumaş. Nemi emse de hızlıca kuruyor.
Doğal ve zarif bir görüntüsü var.
Keten kumaş, sunduğu bu avantajların yanı sıra bazı dezavantajlara da sahip. Nefes alabilen ve ince bir kumaş olması aynı zamanda kolay kırışmasına da neden oluyor. Doğal bir yapıda olduğu için diğer kumaşlara nazaran renk seçenekleri sınırlı kalıyor.
Ayrıca işlemesi zahmetli ve üretim maliyetleri yüksek olan bir kumaş. Bu dezavantajlarına rağmen keten kumaş birçok alanda yüksek kalite standardı sağlıyor.
Keten gömlek, pantolon, elbise gibi ürünler yaz aylarında serin tutma özellikleri, hızlı kurumaları, rahat bir kullanım sunmaları ve zarif görünümleri nedeniyle sıklıkla tercih ediliyor.
Dayanıklılığı ve doğal görünümü sayesinde ev tekstilinde, özellikle perde ve masa örtüsü gibi ürünlerde yaygın olarak kullanılıyor. Nefes alan yapısı yatak örtüleri ve yastık kılıflarında da kullanılabilmesine olanak sağlıyor.
Keten iplikleri esnemez yapıları sayesinde gemi halatı ve halı dokuması gibi endüstriyel ürünlerde de kullanılabiliyor.
Fransız keteninin elyafları ise daha uzun. Dolayısıyla Fransız keteniyle üretilen kumaşlar daha ince ve zarif bir dokuya sahip.
Keten ürünlerinin kesimi ve dokuması ustalık gerektiriyor. Tekstilde makineleşmenin yaygınlaşmasından önce keten kumaşlar tezgahlarda yırtılarak kesiliyordu. Günümüzde ciddi ustalık gerektiren kesim işlemini makineler devraldı.
Birçok üründe olduğu gibi keten kumaşın üretiminde de kalite standartları oldukça önemli. Kalite standartları gözetilerek üretilen keten kumaşlar daha uzun ömürlü. Doğru bakımla kullanım ömrünü uzatmak da mümkün.
Peki keten kumaş kullanılırken nelere dikkat edilmesi gerekiyor?
Uzun Ömürlü Keten Kullanımı İpuçları
Keten, ev tekstilinde ve moda sektöründe yaygın olarak kullandığımız bir kumaş. Doğru bakım ve temizleme yöntemleriyle zaten uzun ömürlü olan bu kumaşı daha uzun süre, kalitesi bozulmadan kullanabiliyoruz.
Keten kumaşın soğuk su kullanılarak yıkanması gerekiyor. Sıcak su kullanımı yapısının bozulmasına ve sertleşmesine neden olabiliyor. Çamaşır makinesinde yıkanacaksa düşük ısı ayarlı hassas programlar kullanılmalı.
Lifli yapısının zarar görmemesi adına aşındırıcı olmayan, hassas yapıda sıvı deterjanlarla temizlenmeli, ağartıcı kullanılmamalı.
Keten kumaşın rengininin solmaması için mümkün olduğunca güneş ışığından korunması gerekiyor. İyi havalandırılmış, kuru ve serin bir dolapta saklanmalı.
Keten ürünler kullanım önerileri dikkate alındığında uzun yıllar dayanıyor, sundukları kaliteden ve konfordan ödün vermiyor.
Sözlerimizi Noktalarken
Keten kumaştan imâl edilen tekstil ürünleri yüksek üretim maliyetlerine rağmen hem dayanıklılıkları, hem de nefes alabilen yapıları nedeniyle birçok sektörde tercih ediliyor. Doğru bakımla beraber uzun ömürlü bir kullanım vaat ediyor.
Nil Tekstil, 1953’ten bugüne en kaliteli keten kumaşları rekabetçi fiyatlarla üretiyor. Fransız keten iplikleri ile ürettiğimiz birinci sınıf keten kumaşlar otel ve restoranların, saygın giyim markalarının tercihi olmaya devam ediyor.
Kaynakça
(2009, 16 Şubat), Ketenin Öyküsü, T24
Yıldız, D. (2022). DOKUMANIN TARİHSEL SÜREÇTE BAŞLANGICI VE GELİŞİMİNE GENEL BİR BAKIŞ. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat Mimarlık Dergisi, 5(1), 256-293.
Kutlu, N. KOSTÜM TARİHİ, Atatürk Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi
Yorumlar